Het verhaal van opa Nico en oom Jan

Afgelopen weekend publiceerde ik het trieste verhaal  van mijn grootvader van moederskant Nico Schrakamp, die als marine officier aan boord van Hr. Ms. De Ruyter sneuvelde op 27 februari 1942 tijdens de Slag in de Javazee. Hij was toen nog maar 40 jaar oud.

Mijn opa Nico (links) en zijn broer Jan. Omstreeks 1918.

Nico Schrakamp had drie broers en één zus. Zijn broers heetten Theo, Leo en Jan, zijn zus Eva. In die tijd waren ze in Nederland nog van de korte maar krachtige voornamen!

Theo en Leo emigreerden voor WO2 naar Amerika, Nico ging bij de Koninklijke Marine, zijn oudere broer Jan had ook een nautische achtergrond; hij was jarenlang stuurman en later kapitein. In het laatste jaar van WO2 schijnt hij nog de Moermansk route gevaren te hebben.

Voor zover ik me kan herinneren heb ik deze oom Jan nooit gekend. Hij is begin jaren zestig overleden. Ik ben zelf van bouwjaar 1959. Wel kan ik me tante Nel herinneren, zijn echtgenote. Omdat mijn moeder heel jong is overleden, in 1965 al, weet ik minder van haar familie dan normaliter het geval zou zijn geweest omdat ze mij er natuurlijk over verteld zou hebben als ze langer geleefd had.

Gelukkig kun je tegenwoordig via internet allerlei naspeuringen doen. Zo kwam ik erachter dat Jan Schrakamp (broer van Nico) in 1939 de Eerste Stuurman was van het toen beroemde passagiersschip Oranje van de SMN (Stoomvaart Maatschappij Nederland), dat in Nederland in de periode 1938 – 1939 gebouwd is door de NSM (Nederlandse Scheepsbouw Maatschappij), later NDSM, te Amsterdam. Voor de oorlog was dit de grootste scheepswerf van Europa!

Tewaterlating van de MS. Oranje op 8 september 1938

De tewaterlating van dit schip in 1938 was een groot nationaal festijn waarbij de Koninklijke Familie natuurlijk pontificaal aanwezig was. De MS. Oranje was vooral bedoeld om de lijndienst Nederland– Java te onderhouden.

Oom Jan Schrakamp maakte dus deel uit van een roemrijk Nederlands scheepvaart verleden.

In de oorspronkelijke brochure van de MS. Oranje staat Jan Schrakamp als Eerste Officier afgebeeld, zie plaatje links, hij staat daar rechts naast de kapitein B. Potjer. Helaas is de foto niet zo duidelijk.

Verdere naspeuringen leerden mij dat de MS. Oranje omstreeks 1940 naar Soerabaja werd gedirigeerd vanwege de oorlog, daar enige tijd heeft gelegen en vervolgens de rest van de oorlog ingezet werd als hospitaalschip voor Australië, op kosten van Nederland en met de oorspronkelijke Nederlandse bemanning.

De MS. Oranje als hospitaalschip

In het historisch overzicht van de kruiser Hr. Ms. de Ruyter staat dat dit oorlogsschip in maart 1941 de MS. Oranje escorteerde bij een reis van Soerabaja naar Singapore.

Nico Schrakamp, 1902-1942

Mijn grootvader Nico Schrakamp is op zijn verzoek op 26 maart 1940 overgeplaatst van de Hr. Ms. Tromp waar hij eerst diende naar de Hr. Ms. De Ruyter, zo blijkt uit zijn personeelsdossier bij de Koninklijke Marine.

Voor hemzelf was dat een ongelukkige keuze, want Hr. Ms. Tromp was één van de weinige Nederlandse Marine schepen die de oorlog doorkwam. Na de Japanse invasie van Java zette dit schip de geallieerde strijd voort vanuit Australië en werd maar liefst vijf maal opgegeven als gezonken, om telkens toch weer op te komen dagen. Het was het eerste schip dat aankwam te Batavia aan het einde van de oorlog. Op 21 oktober 1945 was de Hr. Ms. Tromp betrokken bij de overgave van de Japanse strijdkrachten op het eiland Billiton.

Dit betekent dat Nico Schrakamp in maart 1941, een jaar voordat hij sneuvelde in de Slag in de Javazee, als navigator op de Hr. Ms. de Ruyter zijn broer Jan die Eerste Stuurman was van de MS. Oranje escorteerde van Soerabaja naar Singapore.

Het ligt  voor de hand dat de broers Jan en Nico Schrakamp elkaar nog gesproken hebben in Soerabaja in het jaar 1941. Inmiddels heb ik in een boek over de MS Oranje gelezen, dat Schrakamp toen waarnemend kapitein was. Ook staat erbij, dat hij regelmatig zijn broer Nico bezocht op diens oorlogsschip. Eerder vond ik een artikeltje waarin (waarnemend) kapitein Jan Schrakamp ook wordt genoemd en hij vertelt, dat er voor de bemanning allerlei cursussen werden georganiseerd om de tijd nuttig door te brengen. Misschien gingen oom Jan en opa Nico af en toe een biertje drinken in de Marine sociëteit Modderlust bij het Marine etablissement Oedjoeng te Soerabaja. Ik weet uiteraard niet of het zo gegaan is, maar het is wel een mooie gedachte.

Marine sociëteit “Modderlust” te Soerabaja

Tot slot twee mooie plaatjes van de Hr. Ms. de Ruyter en MS. Oranje, twee prachtige schepen van Nederlandse makelij, de ene gebouwd in Rotterdam (Schiedam), de ander in Amsterdam. In die tijd werden er in Nederland nog grote schepen gebouwd en dat zorgde voor veel werkgelegenheid. In dit geval twee schepen, die dus in maart 1941 nog gebroederlijk (letterlijk én figuurlijk!) samen de reis van Soerabaja naar Singapore gemaakt hebben. Met Jan Schrakamp als eerste stuurman of waarnemend kapitein op de MS Oranje en zijn broer Nico als navigator op Hr.Ms. de Ruyter.

Hr. Ms. de Ruyter in de zee voor de kust van Java.

MS. Oranje

English version:

The sailor’s story of Nico and Jan Schrakamp

Last weekend I published the sad story of my maternal grandfather Nico Schrakamp who was serving as a naval officer aboard Dutch cruise HNMLS De Ruyter and died on February 27, 1942 during the Battle of the Java Sea. He was only 40 years old.

Nico Schrakamp had three brothers and one sister. His brothers were called Theo, Leo and Jan, his sister Eva. In those days the Dutch still liked short but powerful names! Theo and Leo emigrated to America before WW2, Nico joined the Royal Navy, his older brother Jan (see picture on the left) also has a nautical background; he was helmsman (first officer) and later became a captain. In the last year of WW2 he seems to have sailed the famous and very dangerous Murmansk route.

As far as I can remember, I’ve never seen this uncle Jan. He died in the early sixties. I am born in the year 1959. However, I can remember an aunt Nel, which if I remember it correctly was his wife. Because my mother deceased very young, already in 1965, I know less of her family than would normally would be the case because she would have told me all about it, of course, if she had lived longer.

Fortunately, nowadays you can do all sorts of investigations over the internet. So I found out that in 1939 Jan Schrakamp (Nico’s brother ) was the First Officer (helmsman) of the then famous passenger ship MS. Oranje, which belonged to shipping line SMN (Netherlands Steamship Company) and was built in the period 1938 – 1939 by NSM (Dutch Shipbuilding Society) in Amsterdam.

(see picture above of the launching of MS. Oranje on September 8, 1938)

The launching of this ship in 1938 was a big national happening and the Royal Family was obviously  present. The MS. Oranje was intended primarily to the regular service Netherlands- Java (see poster above)

So, Nico’s brother Jan Schrakamp was part of a glorious, nostalgic Dutch shipping past. In the original brochure of the MS. Oranje, Jan Schrakamp is pictured First Officer pictured, see picture, he’s right there next to the captain Mr. B. Potjer. Unfortunately, this picture is not so clear.

Further investigations taught me that the MS. Oranje was sent around 1940 to Surabaya in he Dutch Indies because of the war (the Netherlands was occupied by Germany),remained there for some time and then was used the rest of the war as a hospital ship for Australia, with the original Dutch crew. See picture above of Ms. Oranje as a hospital ship.

In the historical overview  of the cruiser HNMLS de Ruyter, we can read that this warship escorted  in March 1941 the MS. Oranje on a trip from Surabaya to Singapore. Meanwhile, my grandfather Nico Schrakamp had been transferred at his own request on March 26, 1940 of HNMLS Tromp where he served first to HNMLS de Ruyter, according to his personnel file at the Royal Navy.

For him, this was an unfortunate choice, because HNMLS Tromp was one of the few Dutch Navy ships that came through the war, while HNMLS de Ruyter was sunk in the Battle of the Java Sea. After the Japanese invasion of Java, HNMLS Tromp escaped and continued to battle for the Allied Forces from Australia. No less than five times it was reported as sunk, yet each time  it came back to port unexpectedly. This miraculous surviver was the first ship to arrive in Batavia at the end of the war. On October 21, 1945 HNMLS Tromp was involved in the surrender of the Japanese forces on the island Billiton.

This probably means that Nico Schrakamp in March 1941, a year before he was killed in the Battle of the Java Sea, escorted his brother Jan who was First Officer of the MS Oranje towards Singapore. It seems obvious that the brothers Jan and Nico were able to meet and talk to each other in Surabaya in the year 1940 and 1941. Perhaps they were able to drink a beer in the Marine Society “Modderlust” at the Marine port Oedjoeng near Surabaya. I’m obviously just guessing, but it’s a nice thought that the two brothers have been able to spent some time together in 1941, knowing what would happen soon after.